Freud Museum

Freud Museum in de Berggasse © Frits Roest, FREN Media

De joodse psychoanalyticus Sigmund Freud (1856-1939) woonde en werkte maar liefst 47 jaar aan de Berggasse 19 in Wenen. De private vertrekken van het gezin ((Sigmund, echtgenote Martha en hun vijf kinderen) en de praktijk hadden elk een eigen ingang in het trappenhuis, dat er nog steeds zo uit ziet als in de tijd dat de Freuds er woonden. Het bordje op de deur van de praktijk – Prof. Dr. Freud 3-4 – gaf aan wanneer het spreekuur was.

Naambordje © Günter König, Sigmund Freud Foundation

Nadat de familie in 1938 naar London moest vluchten, werden woning en praktijk door de nazi’s gebruikt als verzamelplaats (Sammelwohnung) voor joden die zouden worden gedeporteerd. Daarna stond het pand leeg tot de stad Wenen het kocht en er (in 1971) een museum in vestigde dat gewijd is aan de vader van de psychoanalyse. De groeiende bezoekersstroom hier maakte een uitbreiding (van 280 naar 400 m2) en verbouwing noodzakelijk. Sinds de heropening in augustus 2020 zijn voor het eerst alle vertrekken toegankelijk: De hele entresol, het privé-appartement van de familie en de praktijken van Sigmund en zijn dochter (en eveneens psychoanalytica) Anna Freud. Op de tussenverdieping kun je nu bijvoorbeeld voor het eerst de ruimte betreden waar Freud z’n ‘hysterische patiëntes’ behandelde en de basis voor de psychoanalyse legde. Vanuit deze behandelkamer voert de zogeheten ‘kleine Tapetentür’ direct naar de garderobe, van waaruit patiëntes de praktijk incognito konden verlaten.

Vitrine in het Freud Museum © Frits Roest, FREN Media

Een expositie in de privéwoning van de familie belicht hun leven in de context van het opkomende nazisme aan de hand van foto’s, documenten en persoonlijke objecten als Freuds reisnecessaire, dokterstas en bril. Van de originele inboedel is niet veel over: alles werd bij het vertrek naar Londen meegenomen. Het museum koopt (of krijgt) weliswaar objecten terug, maar wil met lege plekken tegelijk herinneren aan de Holocaust. Garderobe en inrichting van de wachtkamer in het praktijkgedeelte zijn wel origineel: een geschenk van dochter Anna Freud bij de opening van het museum in 1971.

Freud Museum Wachtkamer © Hertha Hurnaus/Sigmund Freud Privatstiftung) en Telefoonkabel (© Stephanie Letofsky/Sigmund Freud Privatstiftung)

Al met al woonden de Freuds 47 jaar in de Berggasse. Het museum laat bewust sporen zien van hun verblijf hier. In de behandelkamer de gaten in de muur die aangeven waar het tapijt was vastgespijkerd dat op de beroemde couch lag… In de garderobe gaten waar vroeger kledinghaken zaten, door Freud weggehaald omdat het raam anders niet goed open kon… De nepwanden die Freud aan weerskanten van een kastwand liet aanbrengen om de diepte van die kast te camoufleren… Blootgelegde lagen behang uit bijna vier decennia bewoning… De achtergebleven kabels van de huistelefoon die Anna Freuds kamer verbond met die (een paar verdiepingen hoger) van de Amerikaanse kinderpsychoanalytica Dorothy Burlingham, haar vriendin, collega en levenspartner.

Nieuwe kassaruimte en museumshop van het Freudmuseum

Toen bij de verbouwing van het museum een tweede trappenhuis met lift en vluchtweg moest worden gemaakt, zijn op de wanden van dat trappenhuis naam, geboortedatum, datum van deportatie en laatst bekende verblijfplaats aangebracht van de 76 joodse mensen hier na het vertrek van de Freuds door de nazi’s gedwongen werden ondergebracht, in afwachting van hun deportatie. Bij slechts een enkeling staat ‘survived’ en Verenigde Staten als laatste verblijfsplaats.

Lees hier onze reportage over het Wenen van Freud.

In de foyer op de begane grond bevinden zich de kassa, de museumwinkel en een café. Berggasse 19 in Wenen, freud-museum.at