HÉT ONLINE TIJDSCHRIFT OVER OOSTENRIJK - WELKOM IN HET HART VAN EUROPA
Bösendorfer
Piano- en vleugelfabrikant
Tekst: Emely Nobis / Beeld: Bösendorfer
Hoe Frans Liszt met zijn vurige aanslag bijdroeg aan het succes van de Weense pianobouwers Ignaz en Ludwig Bösendorfer.
Wanneer werd het bedrijf opgericht?
In 1828 nam Ignaz Bösendorfer de werkplaats over van zijn (kinderloze) leraar Joseph Brodman en begon zijn eigen instrumenten te bouwen, als één van circa honderdvijftig pianobouwers in Wenen. Het was de tijd waarin de jonge pianovirtuoos Frans Liszt met zijn vurige, harde aanslag vrijwel ieder Hammerklavier vernielde. Toen hij op aanraden van vrienden een Bösendorfer-vleugel probeerde, bleek die wel tegen een stootje bestand. De ‘Bösendorfer’ maakte op slag naam als concertvleugel en in 1839 verleende de Oostenrijkse keizer Ignaz als eerste pianobouwer de titel K.K. (keizerlijke en koninklijke) Hof Fortepiano und Klaviermacher. Na zijn dood in 1859 zette zoon Ludwig Bösendorfer het bedrijf voort. Hij bleek een marketinggenie. Zo zorgde hij ervoor dat op alle plaatsen waar Liszt langere of kortere tijd verbleef een Bösendorf-vleugel stond, die de componist gratis mocht gebruiken. Ook liet hij in Wenen een concertzaal bouwen waar alle grote musici uit zijn tijd optraden. Na het overlijden van de kinderloze Ludwig wisselde de firma geregeld van eigenaar. Tegenwoordig is Bösendorf een zelfstandig onderdeel van het Japanse Yamaha, met een eigen bedrijfsleiding en een gegarandeerde productie in Oostenrijk.
Wat typeert een Bösendorfer?
Ignaz Bösendorfer zag de piano als een snaarinstrument, vergelijkbaar met een viool of cello. Daarom wilde hij dat de hele klankkast bij het spelen zou resoneren. Waar andere piano’s en vleugels alleen een klankbodem hebben, heeft een Bösendorfer ook een klankkast. Het belangrijkste verschil? Een gemiddelde pianokast is gemaakt van dunne plakken op elkaar gelijmd hout; een kast van Bösendorfer bestaat uit een massief stuk hout dat als een ‘verlengde arm’ van de klankbodem het geluid versterkt. Om zo’n relatief dikke plank in de ronde vleugelvorm te buigen, worden er over de hele breedte verticale inkepingen in het hout gemaakt, die na het bevestigen van de kast weer met houtsplinters en lijm worden opgevuld. Mede daardoor ontstaat de typische Bösendorfer-klank: zangerig, een grote klankrijkheid, dicht bij de menselijke stem en daarom een geliefde ‘liedbegeleider’.
Waar worden ze gemaakt?
In 1972 verhuisde Bösendorfer van het centrum van Wenen naar een oude timmerfabriek in het nabijgelegen Wiener Neustadt. Het pand heeft een bezoekerscentrum waar handelaren en klanten op zoek kunnen naar hun favoriete model. Achter deze moderne zaal gaat een ouderwets ambachtelijk bedrijf schuil waar het naar hout, lijm en verf ruikt en waar het geluid van getimmer, geschuur en gezaag zich vermengt met pianogepingel als medewerkers toetsen, hamers of snaarspanningen testen. Buiten liggen dikke planken sparrenhout uit de Alpen opgestapeld onder eenvoudige afdakjes in de openlucht. Woordvoerder Marion Alexander vertelt dat het hout eerst vijf à zes jaar buiten ligt te drogen voordat het verder wordt verwerkt. ‘Vrijwel al onze concurrenten versnellen het droogproces. Wij doen dat niet, want hout wordt stabieler als het natuurlijk droogt.’
Waarom is een vleugel zo duur?
Ambacht, ambacht en nog eens ambacht: daar komt het op neer. Een Bösendorfer kost tussen de € 62.000 en € 150.000 en meer als een klant heel specifieke wensen heeft. Maar dan heb je ook een instrument dat generaties lang mee kan. Natuurlijk worden sommige onderdelen tegenwoordig machinaal gemaakt en ingekocht (zoals de hamers, toetsen, pedalen en vilten), maar alles wat klankbepalend is, blijft mensenwerk. Tijdens een rondleiding door de fabriek zien we mannen en vrouwen hoekjes in klankbodems zagen, frames polijsten en verven, kasten buigen, bassnaren met koper omwikkelen, hamers intoneren, stempennen vastzetten en veel meer. Pas na circa tien maanden is een instrument gebruiksklaar.
Wie spelen er zoal op?
Johann Strauß, Leonard Bernstein, Svjatoslav Richter en András Schiff waren en zijn net zo goed liefhebbers als jazzlegende Nina Simone en singer-songwriter Tori Amos. Ook Wibi Soerjadi speelde jarenlang op een speciaal voor hem gebouwde Bösendorfer-vleugel. Onder elk paar handen klinkt een instrument anders. Soms ziet het er ook anders uit, want Bösendorfer staat bekend om zijn maatwerk. Niet wat de constructie betreft, maar wel als het gaat om design, zoals de kleur van het (standaard bronzen) frame of de kast. Ook zijn er speciale modellen gebouwd in opdracht van bijvoorbeeld Porsche, Audi, Chrysler en Swarowski. Uniek voor Bösendorfer is het model Imperial met 97 (in plaats van de gebruikelijke 88) toetsen en een bereik van acht volle octaven. Ludwig Bösendorfer liet deze vleugel bouwen op suggestie van componist Ferruccio Busoni (1866-1924), die voor zijn bewerking van Bachs orgelwerk Passacaglia in C minor lage bastonen op de piano miste. De Imperial wordt nog steeds gemaakt en leent zich met zijn orkestrale klank en uitgebreide bereik bij uitstek voor werk van componisten als Bach, Bartók, Debussy en Ravel.
L. Bösendorfer Klavierfabrik, Bösendorferstraße 12, boesendorfer.com
https://www.oostenrijkmagazine.nl/cmsoostenrijk/wp-content/uploads/2018/05/zh-loa-vase-white-copyright-el-woods-b.jpg419800Oostenrijk Magazinehttps://www.oostenrijkmagazine.nl/cmsoostenrijk/wp-content/uploads/2020/07/Oostenrijk-Magazine-Online-Zwart.pngOostenrijk Magazine2018-05-24 15:04:582021-10-27 10:32:45Made in Austria: Wiener Silber Manufactur
https://www.oostenrijkmagazine.nl/cmsoostenrijk/wp-content/uploads/2018/01/STROH80.jpg419800Oostenrijk Magazinehttps://www.oostenrijkmagazine.nl/cmsoostenrijk/wp-content/uploads/2020/07/Oostenrijk-Magazine-Online-Zwart.pngOostenrijk Magazine2018-01-11 13:40:212021-03-07 09:38:23Made in Austria: Stroh Rum
Wij gebruiken cookies om onze website te verbeteren. Wij verwerken of bewaren geen individuele gebruiksgegevens. In het menu onder PRIVACY vindt u ons privacy statement.
We kunnen vragen om cookies op uw apparaat te plaatsen. We gebruiken cookies om ons te laten weten wanneer u onze websites bezoekt, hoe u met ons omgaat, om uw gebruikerservaring te verrijken en om uw relatie met onze website aan te passen.
Klik op de verschillende rubrieken voor meer informatie. U kunt ook enkele van uw voorkeuren wijzigen. Houd er rekening mee dat het blokkeren van sommige soorten cookies van invloed kan zijn op uw ervaring op onze websites en de services die we kunnen bieden.
Essentiële Website Cookies
Deze cookies zijn strikt noodzakelijk om u diensten aan te bieden die beschikbaar zijn via onze website en om sommige functies ervan te gebruiken.
Omdat deze cookies strikt noodzakelijk zijn om de website te leveren, heeft het weigeren ervan invloed op het functioneren van onze site. U kunt cookies altijd blokkeren of verwijderen door uw browserinstellingen te wijzigen en alle cookies op deze website geforceerd te blokkeren. Maar dit zal u altijd vragen om cookies te accepteren/weigeren wanneer u onze site opnieuw bezoekt.
We respecteren volledig als u cookies wilt weigeren, maar om te voorkomen dat we u telkens opnieuw vragen vriendelijk toe te staan om een cookie daarvoor op te slaan. U bent altijd vrij om u af te melden of voor andere cookies om een betere ervaring te krijgen. Als u cookies weigert, zullen we alle ingestelde cookies in ons domein verwijderen.
We bieden u een lijst met opgeslagen cookies op uw computer in ons domein, zodat u kunt controleren wat we hebben opgeslagen. Om veiligheidsredenen kunnen we geen cookies van andere domeinen tonen of wijzigen. U kunt deze controleren in de beveiligingsinstellingen van uw browser.
Google Analytics Cookies
Deze cookies verzamelen informatie die in geaggregeerde vorm wordt gebruikt om ons te helpen begrijpen hoe onze website wordt gebruikt of hoe effectief onze marketingcampagnes zijn, of om ons te helpen onze website en applicatie voor u aan te passen om uw ervaring te verbeteren.
Als u niet wilt dat wij uw bezoek aan onze site volgen, kunt u dit in uw browser hier uitschakelen:
Overige externe diensten
We gebruiken ook verschillende externe services zoals Google Webfonts, Google Maps en externe videoproviders. Aangezien deze providers persoonlijke gegevens zoals uw IP-adres kunnen verzamelen, kunt u ze hier blokkeren. Houd er rekening mee dat dit de functionaliteit en het uiterlijk van onze site aanzienlijk kan verminderen. Wijzigingen zijn pas effectief zodra u de pagina herlaadt
Google Webfont Instellingen:
Google Maps Instellingen:
Google reCaptcha instellingen:
Vimeo en Youtube video's insluiten:
Andere cookies
De volgende cookies zijn ook nodig - U kunt kiezen of u ze wilt toestaan:
Privacy Beleid
U kunt meer lezen over onze cookies en privacy-instellingen op onze Privacybeleid-pagina.