Wijnreportage Wenen

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Frits Roest

Gezelligheid bij heurigen Fuchs-Steinklammer

Jonge wijn én gezelligheid: op warme Weense avonden is het goed toeven in één van de Heurigen (wijnlokalen) in de wijnbergen aan de rand van de stad. Hier komen de Weners bij een glas wijn tot zaken of praten ze in een gemoedelijke atmosfeer onderlinge problemen uit. Wenen is de enige metropool ter wereld waar binnen de stadsgrenzen op zo’n grote schaal wijn wordt verbouwd. Dat gebeurt in buitenwijken als Grinzing, Neustift, Jedlersdorf, Nussdorf en Döbling: voormalige dorpen die nog steeds een herkenbare dorpskern én uitgestrekte wijngaarden hebben. In Döbling ligt trouwens ook het vijftig hectare grote wijngoed Cobenzl, sinds 1907 in het bezit van de stad zelf. De Weense Heurigencultuur is in 2019 door UNESCO zelfs toegevoegd aan de lijst van Immaterieel Cultureel Erfgoed.

Dankzij een wet uit 1784 mogen Oostenrijkse wijnboeren hun wijnen, vruchtensappen en andere zelf geproduceerde levensmiddelen op eigen terrein serveren in een zogeheten ‘Buschenschank’ of ‘Heurige’. Circa honderdnegentig van de zeshonderd Weense wijnboeren hebben zo’n wijnlokaal. De meesten zijn slechts een deel van het jaar open en hebben naast wijn een beperkte hapjeskaart. Sommige wijnboeren met een extra licentie zijn het hele jaar open en onderscheiden zich van gewone restaurants alleen door het serveren van de eigen wijn.

Nieuwe generatie

Wijnkoningin Elisabeth III (Wolff) en zus Catherine

De 700 hectare Weense wijngaarden leveren jaarlijks zo’n 2,39 miljoen liter wijn op. Dat is vooral witte wijn (80%), maar het aandeel van rode wijn groeit. Dat is mede te danken aan een nieuwe generatie jonge wijnboeren, die geen genoegen meer neemt met het simpelweg uitschenken van wijn in een Heurige. Zij stappen over op biologische wijnbouw, experimenteren met ‘exotische’ druivenrassen als de Shiraz of produceren bijvoorbeeld orange wijnen: gemaakt met witte druiven die worden ‘gevinifieerd’ als rode wijn. Dat betekent dat bij het rijpen ook de schillen, pitten en steeltjes van de druiven wordt gebruikt. Daardoor kleurt de wijn oranje, maar is hij ook rijker van smaak en structuur. Bovendien hoeft er weinig sulfiet toegevoegd te worden, omdat antioxidanten uit de schil al zorgen voor een betere conservering.

Levenskwaliteit

Heurigen zijn er in alle soorten en maten, van groot en toeristisch tot romantische hideaways, van traditioneel tot uiterst modern. Heurige is (in tegenstelling tot Buschenschank) bovendien geen beschermde naam. En dus zijn er ook lokalen die zich weliswaar zo noemen, maar waar de wijn gewoon van de groothandel komt en niet uit de eigen wijngaarden. Ga je voor het authentieke Heurigen-gevoel, kies dan voor een van de circa vijftig bedrijven die zijn aangesloten bij de vereniging Der Wiener Heurige. Zij voldoen aan bepaalde basiscriteria als het schenken van zelf geproduceerde wijn en het serveren van die wijn in glazen met een steel (en dus bijvoorbeeld niet in een waterglas). Veertien van deze bedrijven mogen zich bovendien Top-Heurigen noemen, omdat ze extra kwaliteit en service leveren. Zo is er tijdens openingstijden altijd iemand van de wijnbouwfamilie zelf aanwezig en zijn tafeltjes en bloemen hier nooit van plastic. Hieronder een overzicht van onze favoriete adressen. Naar welk lokaal je ook gaat, een bezoek aan een Heurige is dé manier om te genieten van de bijzondere levenskwaliteit die Wenen te bieden heeft.

Tip: Wil je zeker zijn van een plek? Vergeet dan niet te reserveren bij de Top-Heurigen.
Meer informatie over wijn in Wenen bij de vereniging Der Wiener Heurige: wienerwein.at

Tip: Heurigen liggen (soms ver) buiten het centrum, maar zijn per openbaar vervoer goed bereikbaar. In Wenen rijden metro, trams en bussen vaak tot laat in de nacht en taxi’s zijn relatief goedkoop. Plan je route per openbaar vervoer op: wienerlinien.at

Obermann: bio-wijnboer

De meeste toeristen die een Wiener Heurigen willen bezoeken, komen terecht in Grinzing. Helaas vaak in grote lokalen waar geen eigen wijn wordt geschonken en wel dagelijks bussen vol Japanners of Russen stoppen. Gelukkig ligt net buiten het centrum van Grinzing, in een tuin vol Oleanders, de idyllische Heurigen van biowijnboer Martin Obermann. Op drie hectare verbouwt hij Chardonnay, Zweigelt en vooral Wiener Gemischter Satz DAC – een compositie uit dertien verschillende druivensoorten die samen in de wijngaard groeien en ook samen geoogst en verwerkt worden.

Bij mooi weer organiseert hij ook geregeld picknicks en wijnproeverijen in de wijngaarden rondom zijn bedrijf. Obermann is Hopmann van de Weinbauverein Grinzing. Hij vertelt dat het voor wijnboeren zonder kinderen bijna onmogelijk is geworden om hun bedrijf te verkopen aan een potentiële opvolger. ‘De grondprijzen zijn zo hoog, dat die investering bijna niet kan worden terugverdiend met wijnbouw en een Heurigen.’

Dat de prijzen zo sterk stijgen, komt omdat speculanten erop rekenen dat de wijnbouwgrond ooit vrij zal worden gegeven voor veel lucratiever woningbouw. Voorlopig is dat niet het geval en moet landbouwgrond van de gemeente landbouwgrond blijven. Obermann zelf heeft zijn bedrijf overgenomen van zijn ouders. Of hij veel heeft veranderd? ‘Eigenlijk niet. Behalve dan dat ik op biologische wijnbouw ben overgestapt. Dat vonden mijn ouders al moeilijk zat.’ Wijk: Grinzing, Coblenzlgasse 102, weinbauobermann.at

Mayer am Pfarrplatz: stamlokaal van Beethoven

De familie Mayer verbouwt al wijn sinds 1683, die onder meer werd gelagerd in de kelder van het huis aan de Pfarrplatz waar nu de Heurige is gevestigd. Het is een historische locatie, want in 1817 woonde Ludwig van Beethoven in dit huis en werkte hij er aan zijn Negende Symfonie. Vanuit de binnenplaats voert een trap naar zijn voormalige woning op de eerste verdieping, met nog steeds enkele memorabilia. De busladingen onwetende toeristen die hun weg naar deze Heurige weten te vinden, krijgen bij de ingang instructies: vraag aan iemand van het personeel waar je mag plaatsnemen, ga zitten en bestel een drankje. Als je ook iets wilt eten, loop je zelf naar het buffet. Daar kies je uit wat je wilt eten, je rekent af en neemt het zelf mee terug naar je tafel. Gelukkig worden de bussen in aparte ruimtes opgevangen en kun je op de binnenplaats relatief rustig zitten. Als je een plekje vindt. Wijk Heiligenstadt-Nußdorf, Pfarrplatz 2, pfarrplatz.at

Wolff: direct bij de wijngaarden

Hier woont een voormalige wijnkoningin van Wenen. Elisabeth III werd in juni 2015 gekozen voor een periode van drie jaar en vertegenwoordigde toen Weense wijn op tal van evenementen. Met kennis van zaken, want de dochter van wijnboer Peter Wolff is zelf wijnboerin. Hun Heurige, gerund door zus Catherine en een tante, omvat verschillende ruimtes in het grote, rustieke familiehuis uit 1609. Meteen daarachter beginnen de wijngaarden. In de terrasvormig aangelegde binnentuin staan groene tafels en banken tussen bomen en talloze potten met bloeiende planten. Wijk: Neustift am Walde, Rathstraße 44-46, wienerheuriger.at

Edlmoser: waar de tijd stilstaat

Familiebedrijf sinds 1374 en een van de oudste Heurigen van Wenen met een van de mooiste tuinen. Het eten is een eigentijdse interpretatie van recepten die vaak al generaties in de familie zijn. Alles wordt huisgemaakt. Aan het interieur is de afgelopen honderd jaar weinig veranderd. Zoals eigenaar Michael Edlmoser zegt: ‘We hebben hier een foto hangen uit 1898 en toen zag het er ook al zo uit. Alleen de mensen gaan anders gekleed.’
Michael Edlmoser is Obmann van de vereniging Der Wiener Heurige. Hij won tal van prijzen voor zijn wijnen en werd zelf onderscheiden als ‘Winzer van het Jaar’. Wijk: Maurer, Maurer-Lange-Gasse 123, edlmoser.com

Christ: design-heurigen

Designer-Heuriger van de familie Christ in oud pand, dat sinds renovatie met veel natuursteen, hout en grote glazen pui niettemin uiterst modern oogt. Stijlvol eten en drinken in een van de gezellige nisjes van het Stüberl, in de Wintergarten of in de tuin onder de wijnranken en tussen de bloeiende oleanders. Uitstekend eten van het buffet of à la carte. Christ is het oudste biowijngoed (20 hectare) van Wenen. Bij de productie wordt alleen organische mest gebruikt, er wordt niet gespoten met chemicaliën en de druiven worden met de hand geplukt. Je kunt de wijnen ook proeven in de vinotheek, gevestigd in een grote ontvangstruimte met glazen pui voor de ingang van deze Top-Heuriger. Wijk: Jedlersdorf, Amtsstraße 10-14, weingut-christ.at

Fuchs-Steinklammer: orange wijnen

Wijngoed (14 hectare) van de familie Fuchs-Steinklammer sinds 1697. Kurt Fuchs experimenteert hier samen met zonen Stefan en Alexander met orange wijnen en verjus (sap uit onrijpe groene druiven, te gebruiken als azijn of smaakmaker). Ook produceren ze als enige in Wenen een rode Gemischter Satz. Hun Heuriger Steinklammer ligt in een buurt met fraaie villa’s en heeft een mooie, beschutte tuin, goede wijnen en uitstekend eten (biologisch, vers, altijd ook vegetarisch). De kans is klein dat je hier tussen busladingen vol andere toeristen zit.
Naast deze Top-Heuriger is de familie ook eigenaar van Heuriger én pension Fuch in het centrum van de sfeervolle wijk Jedlersdorf. Deze Heuriger wordt gerund door een pachter, is eenvoudiger en toeristischer. Maar wel met dezelfde prima wijnen van het huis. Steinklammer (Jesuitensteig 28 in de wijk Maurer) en Fuchs (Jedlersdorferplatz 29 in de wijk Jedlersdorf):  heuriger.co.at

10er Marie: de oudste

Oudste Weense Heuriger uit 1740 een plein met mooie kastanjebomen, in een rustiek pand met gele gevel dat onder monumentenzorg staat. Vernoemd naar de mooie Maria, dochter van de eerste eigenaren. 10er Marie is een typische Wienerlied-Heurige, wat wil zeggen dat er nog regelmatig live muziek te horen is. Kunstenaars als de componisten Franz Lehar en Franz Schubert of de schrijver Josef Weinheber waren hier vroeger vaste klant. Sinds 1993 is de Heuriger eigendom van de wijnbouwfamilie Fuhrgassl-Huber. Je eten kies je uit een vitrine met daarin een groot vlees- en groentebuffet, maar je kunt aan tafel bijvoorbeeld ook een Heurigenplatten met een selectie van alle lekkers bestellen. Zitten in de binnentuin om in één van de twee grote ruimtes binnen (een roken, een niet-roken). Wijk: Ottakring, Ottakringer Straße 222-224, fuhrgassl-huber.at

Kijk wat je allemaal in de omgeving kunt doen op onze wegwijzer.