Musea

Technisch Museum Wenen

Technisches Museum Wien © TMW

Het hofrijtuig van keizerin Elisabeth (Sisi), kolossale, nog functionerende stoomlocomotieven, een grote collectie historische muziekinstrumenten, scheepsmodellen, drones, snelkookpannen, schrijfmachines, telefoons… Als er ook maar iets van techniek bij komt kijken, is de kans groot dat het Technisch Museum Wenen (TMW) de historische ontwikkeling ervan laat zien.

Salontreinstel, slaapgedeelte © FREN Media, Frits Roest

Enkele voorbeelden: De expositie mobiliteit voert van de Siegfried Marcus auto (lang beschouwd als ’s werelds eerste automobiel) via helikopters en drones naar het ruimtepak van Oostenrijks eerste mens in de ruimte (Franz Viehböck) en originele experimenten van de ruimtemissie AustroMir. Een andere expositie – medien.welten – toont de geschiedenis van media sinds de moderne tijd: Van post, telegrafie, telefonie, radio en omroep over boekdruk, prentendruk, fotografie, film, fonograaf en grammofoon tot gegevensverwerking, computers en het internet.

Gevolgen van techniek

Links treinstel van Sisi, rechts zware industrie © FREN MEdia, Frits Roest

Op een tentoonstellingsoppervlakte van ongeveer 22.000 meter is in dit museum heel veel te zien: naast een aantal wisselende ook een tiental vaste exposities. Zo gaat het onder meer over muziekinstrumenten (met veel aandacht voor de constructie ervan), zware industrie (mijnbouw en de ijzer- en staalindustrie) en arbeid (vanaf de opkomst van de industriële revolutie). Er zijn tal van historische demonstratiemodellen te zien, maar er wordt ook gekeken naar de gevolgen van technische en wetenschappelijke ontwikkelingen uit het verleden voor onze huidige maatschappij. Zo gaat de expositie huishoudelijke apparaten in op de beloften over tijd- en arbeidsbesparing, netheid of comfort (hoeveel is gerealiseerd, hoeveel is marketing?) en behandelt de expositie In arbeit de vraag waarom ons werkend bestaan voortdurend en snel verandert. Wat is vooral bepalend voor deze dynamiek? Technische ontwikkelingen? Economische omstandigheden? Maatschappelijke veranderingen? De al eerder genoemde expositie mobiliteit behandelt onder meer de geschiedenis van de verbrandingsmotor én stelt vraag of die nog houdbaar is als we duurzaam willen leven en de klimaatverandering een halt willen toeroepen. Ook worden technische mogelijkheden gepresenteerd om fossiele energie te besparen of te vervangen. Aardig in dat kader: Veel mensen weten niet dat er ruim honderd jaar geleden al elektrische voertuigen op de Oostenrijkse wegen reden. De Lohner-Porsche elektrische auto, die de gouden medaille won op de Wereldtentoonstelling in Parijs in 1900, kon zich indertijd niet doorzetten. Een exemplaar ervan is te zien in het museum.

Interactief in beweging

Birdly® virtual reality © TMW

Dankzij de vaak spectaculaire objecten en de toegankelijke presentatie heeft het TMW ook voor bezoekers zonder technisch inzicht genoeg te bieden. Zo is er dwars door alle exposities heen aandacht voor de onderbelichte rol van vrouwen in de geschiedenis van wetenschap en technologie. En leuk voor kinderen: Veel is interactief. In de expositie In beweging zijn er 30 interactieve stations. Zo word je snelheid gemeten als je van een glijbaan afgaat en kun je met de BIRDLY® (een combinatie van virtual reality en robottechnologie) vanuit vogelperspectief steden, onderwaterwerelden en het tijdperk van de dinosaurussen verkennen.

Monumentaal pand

Entreehal © TMW

Het monumentenzorg vallende hoofdgebouw van het TMW, een van de eerste representatieve gebouwen van gewapend beton in Oostenrijk, is altijd al een museum geweest. Het besluit om in Wenen een Technisch Museum voor Industrie en Handel te bouwen werd genomen ter gelegenheid van het 60e troonjubileum van keizer Franz Joseph I in 1908. De voor 1914 geplande opening werd door de Eerste Wereldoorlog uitgesteld tot 6 mei 1918. In overeenstemming met de smaak van die tijd werd de gevel ontworpen in een historistische stijl. Binnen oogt het museum eerder modernistisch, dankzij lichte tentoonstellingszalen en met glas overdekte koepelzalen. Natuurlijk zijn er in de afgelopen eeuw renovaties geweest, maar het museum werd indertijd al zo ontworpen dat de vloeren ook loodzware objecten kunnen dragen.  Gelukkig maar, want de verzameling locomotieven en treinwagon op de tweede verdieping brengt letterlijk en figuurlijk gewicht in de schaal. Alleen al het pronkstuk, de 22,6 meter lange stoomlocomotief 12.10 uit 1936, weegt maar liefst 138 ton!

Perpetuum Mobile

Perpetuum mobile van Jones en elektrische auto van Lohner-Porsche © TMW

Voor een bezoek aan het TMW kun je gerust een dagdeel uittrekken, of meer afhankelijk van je interesses. Mis bij het komen of gaan in geen geval het Perpetuum Mobile in de hal, in 1999 in opdracht van het TMW gemaakt door David E. H. Jones – beter bekend onder zijn pseudoniem “Daedalus”, werknemer van het fictieve bedrijf “Dreadco”. Het apparaat met zijn cilinders, wielen en stangen lijkt het tot in de eeuwigheid te bewegen, terwijl dat volgens bevindingen van de natuurkunde niet mogelijk. Sinds 1981 heeft Daedalus verschillende versies gebouwd. Het werkingsprincipe van deze “wetenschappelijke goocheltruc” is nooit onthuld en het TMW roept bezoekers dan ook nadrukkelijk op het raadsel van de “onmogelijke machine” alsnog te doorgronden.

Mariahilfer Straße 212 in Wenen, technischesmuseum.at