Augarten

Tekst: Emely Nobis, Beeld: Frits Roest

Kunstvolle figuren

Wat is Augarten?

Porselein van het Weense Augarten hoort thuis in het rijtje Wedg­wood, Meißen, Sèvres en Villeroy & Boch. Het bedrijf produceert circa 35.000 handgemaakte stukken porselein per jaar, zoals serviezen, vazen, lampen, kerstballen en beeldjes van bijvoorbeeld dieren of danseresjes. De decors komen uit allerlei periodes, maar het meest verkocht zijn de Wiener Rose uit 1924 (inderdaad, met roze roos) en het decor Maria Theresia uit de 18e eeuw. Dit tafel­servies met bloemen in jachtgroen werd speciaal gecreëerd voor een jachtslot van keizerin Maria Theresia. Augarten heeft status: zo is het porselein te vinden in elke Oostenrijkse ambassade.

Wanneer werd het opgericht?

Walnoothelften

Uhm… dat gebeurde eigenlijk vier keer. Als eerste door Claudius Innocentius du Paquier (1697- 1751). Deze Belg (althans, dat vermoedt men) had de kunst afgekeken bij de oudste porseleinfabriek van Europa in Meißen. In 1718 kreeg hij van keizer Karl VI het exclusieve recht om in het Habsburgse rijk porselein te vervaardigen. Zijn Wiener Porzellanmanufaktur had het tij mee. Het drinken van thee, koffie en cacao werd in de 18e eeuw trend onder de adel en het dunne, fraai beschilderde porselein bleek uitermate geschikt voor de luxe drankjes. Du Paquier had nobele klanten, maar bleek niettemin zo goed als failliet toen zijn licentie na vijfentwintig jaar afliep.

Inmiddels was keizerin Maria Theresia aan de macht. Op 10 mei 1744 kocht ze het zieltogende bedrijf, dat daarmee staatseigendom werd (geboorte 2).

Helaas kwam ook het keizershuis in de financiële problemen. Frans Joseph II (de man van ‘Sisi’) liet de porseleinfabriek in 1864 sluiten. De hele inboedel (mallen, monsterboeken, porselein) ging naar het Museum für Angewandte kunst (MAK) in Wenen. Tot enkele heren na de Eerste Wereldoorlog het ‘volk’ weer wat traditie wilden teruggeven. Ze richtten een vennootschap op, kochten een groot deel van wat eerder naar het MAK was gegaan terug en in 1923 opende de Wiener Porzellanmanufaktur Augarten haar deuren (geboorte 3).

Toen in 2003 ook dit bedrijf failliet ging, kocht de schatrijke ondernemer Erhard F. Grossnigg de boedel op en zette het voort als Neue Porzellanmanufaktur Augarten (geboorte 4).

Ondanks die roerige geschiedenis wordt elk stuk porselein nog steeds voorzien van het in 1744 door Maria Theresia ingevoerde blauwe merkteken en gaan veel decors terug tot de 18e eeuw. Tegelijk gaat Augarten met de tijd mee. In samenwerking met designers en kunstenaars worden geregeld nieuwe patronen en vormen ontwikkeld.

Wie maken het nu?

Beschilderen

Circa veertig mensen gieten, draaien, branden en schilderen op de diverse productieafdelingen. Al vanaf de oprichting 1718 krijgt elke schilder een eigen nummer, dat hij of zij op de onderkant van elk stuk porselein zet. Op een lijst, nu in het bezig van het huidige Augarten, is altijd bijgehouden welke naam bij welk symbool hoorde. Zo kan zelfs van antieke stukken worden opgezocht wie ze heeft beschilderd en hoe waardevol ze zijn. Het is ook handig als je een nieuw servies koopt. Als je een bordje geschilderd door Mahlerin 176 laat vallen, kun je desgewenst op zoek naar een vervangend bordje van dezelfde schilderes. Haar signatuur kan immers net een fractie anders zijn dan die van Mahlerin 177.

Waarom paarden als cadeau?

© Österreich Werbung, Wiesenhofer

De serie Spaanse Rijschool, in 1925 ontwikkeld door Albin Döbrich, toont de Lipizzaner paarden en hun ruiters in verschillende houdingen, zoals Levade, Piaffe, Courbette en Capriole. Elk van de circa zestig onderdelen van een figuur, zoals knopen, stijgbeugels, poten of manen, wordt apart gegoten. Het geheel wordt vervolgens in natte toestand aan elkaar gezet. Dat gebeurt, net als later het bijwerken en schilderen, allemaal handmatig. Een precair werkje, dat opnieuw kan beginnen als het paard tijdens het branden in de 1340 graden hete oven in elkaar stort omdat het niet op de juiste plekken is gestut. Geen wonder dat de Oostenrijkse president zo’n circa 30 centimeter hoog beeldje als officieel cadeau meeneemt naar vrijwel elk staatsbezoek.

Waar wordt het gemaakt?

Paard

De naam zegt het al: Sinds de ‘derde’ geboorte in 1923 huist Augarten in een kasteel in het fraaie landschapspark Augarten, op loopafstand van metrohalte Taborstraße (U2). Je kunt er een rondleiding krijgen door de manufactuur en het porseleinmuseum en de winkel naast de fabriek bezoeken. In het museum wordt de geschiedenis van Weens porselein verteld aan de hand van honderdvijftig objecten uit verschillende periodes. Er is onder meer een fraaie bourdalou te zien uit de tijd van Maria Theresia, toen deze kleine po in de vorm van een juskom onder de lange damesrokken werd geplaatst als de nood hoog was en de mis (of een andere bijeenkomst) lang duurde.

Schloss Augarten

Wiener Porzellanmanufaktur Augarten, Obere Augartenstraße 1, 1020 Wenen, augarten.at

Kijk wat je allemaal in de omgeving kunt doen op onze wegwijzer.