Stedentrip

Spittal an der Drau

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Frits Roest

Kasteel Porcia

Mölltal, Liesertal en Drautal… de drie belangrijkste dalen van Opper-Karinthië komen samen in Spittal an der Drau. Door de centrale ligging is het plaatsje een prima pleisterplaats tijdens een fietsvakantie langs de Drauradweg, een leuk uitstapje vanuit de Millstätter See of een aangename tussenstop op de weg naar Italië. Spittal ligt namelijk niet ver van de grens met Italië en je voelt en proeft er al de zuidelijke ambiance: Veel zon, gezellige drukte, mensen die de tijd nemen om van de goede dingen des levens te genieten…

Dat Spittal een belangrijk verkeersknooppunt is, heeft ook nadelen. Waarschijnlijk is het de laatste grotere stad in Oostenrijk zonder voetgangerszone. Op de langgerekte Hauptplatz, met veel leuke cafés en winkeltjes, kan het tijdens de spits een uitdaging zijn om tussen de aanhoudende stroom auto’s over te steken. Een omleiding langs het centrum – waar al decennia over wordt gedebatteerd zonder een knoop door te hakken – zou een grote vooruitgang zijn.

Vernoemd naar het ziekenhuis

De oude molenbeek van de Lieser getuigt van de vroegere bedrijvigheid

Spittal ontleent z’n naam aan het hospitaal (Spittl = verkleinwoord voor Spital oftewel ziekenhuis) dat de stichters van de stad, de broers graaf Otto II van Ortenburg en aartsdiaken Hermann van Ortenburg, in 1191 lieten bouwen aan de oever van de Lieser. Het hospitaal, bestemd voor de verzorging van pelgrims die over de Katschberg en de Radstädter Tauern naar het zuiden reisden, stond op de plek van de huidige stadsparochiekerk Maria Verkündigung (Litzelhofenstraße 1).

De opkomende nederzetting op de rechteroever van de Lieser kreeg in 1242 het marktrecht. In combinatie met de gunstige ligging aan de samenvloeiing van Möll en Lieser in de Drau, én de tol- en vlotrechten op de Drau zorgde dit voor een eerste economische bloeiperiode. Een paar eeuwen later kwam er een einde aan die welvaart. In 1478 werd Spittal verwoest door de Turken die Karinthië binnenvielen; de daaropvolgende decennia werden gekenmerkt door vetes, boerenopstanden en de oorlog met de Hongaren onder Matthias Corvinus, die uitliep op een jarenlange bezetting van de hele regio. In 1522 brandde het plaatsje bovendien volledig af.

Kasteel Porcia

Kasteel Porcia © Tourismusbüro Spittal, Auer

De wederopleving begon onder Gabriel van Salamanca, een Spanjaard en favoriet van keizer Ferdinand I. In 1524 verwierf hij het graafschap Ortenburg en vanaf 1533 liet hij midden in het centrum van Spittal een prachtvol kasteel in renaissancestijl bouwen. In 1662 kwam het kasteel in handen van de prinsen Porcia, naar wie het nu is genoemd. Zij maakten er hun residentie van en brachten door een bloeiend hofleven weer leven in de brouwerij. Nog steeds is Schloss Porcia het centrale punt in de binnenstad.

Pranger, detail van de zuilen renaissanceportaal van kasteel Porcia

De hoofdingang is een rijk versierd marmeren renaissanceportaal tussen twee zuilen met acanthuskapitelen. Het wordt bekroond door sculpturaal stucwerk, met onder een ‘prinsenhoed’ het wapenschild van de Porciaanse vorsten (zes gouden lelies, geflankeerd door twee zittende mannenfiguren) en daaronder dat van het graafschap Ortenburg. De schandpaal met uitgestrekte zwaardarm voor de ingang dateert uit de 16e eeuw en diende als teken van marktgerechtigheid (tijdens de markt moest iedereen de wapens inleveren) en van gerechtelijk gezag.

Binnenhof van kasteel Porcia en poort van de Hauptplatz

Pronkstuk van het kasteel is de imposante, rechthoekige binnenplaats met zuilen en arcades over drie verdiepingen, typisch voor palazzo’s in Italiaanse steden. Tegenwoordig is in het kasteel het museum voor volkscultuur gevestigd, met een van de grootste verzamelingen in z’n soort in Oostenrijk. Over meerdere verdiepingen wordt aanschouwelijk gemaakt hoe boeren in de Karinthische Alpen leefden. Behalve voor de wooncultuur uit de 16e tot 18e eeuw is er aandacht voor tradities en gebruiken, onderwijs en spel, sacrale volkskunst, glasblazerij, land- en mijnbouw en ambachten. Multimedia installaties zoals het ‘Kärntenpanorama’ – een 200 vierkante meter grote begaanbare kaart van Karinthië – en 3D-films (onder andere van een vlucht over Karinthië) maken het tot een uitje voor alle leeftijden.

Zgn. Rauchküche (keuken met open vuur) in het volkskundemuseum

De vroegere kasteeltuin is nu het Stadtpark, met vanaf de vijver een mooie blik op de ‘tuinkant’ van het kasteel. Het lusthuis in dit park werd in de tijd van de Porciaanse vorsten gebruikt voor tal van festiviteiten. Vandaag de dag kunnen plaatselijke kunstenaars hier (en in het park) hun werken exposeren.

Street Food Market in het Stadtpark

De binnenplaats van kasteel Porcia (Burgplatz 1) is het hele jaar door vrij toegankelijk. Het Museum van Volkscultuur (ingang op de tweede verdieping) is van april tot eind oktober dagelijks geopend.

Tips & adressen

Algemeen

Spittal an der Drau (16.000 inwoners) maakt deel uit van de regio Millstäter See in Karinthië en ligt op de route van de Drauradweg. Het stadje heeft een eigen treinstation. Plan je reis op oebb.at. Het dichtstbijzijnde vliegveld zijn Klagenfurt en Salzburg. Algemene informatie over accommodaties, gastronomie, shopping, evenementen en wandel- en fietsroutes in de omgeving bij het toerismebureau, gevestigd in een van de torens van kasteel Porcia: Burgplatz 1, millstaettersee.com

Slapen, eten & drinken

Aan gastronomie geen gebrek in Spittal. Het mafste – positief bedoeld – zijn de cafés en restaurants die horen bij het al net zo maffe Erlebnishotel Post (Hauptplatz 13). Het hotel is uniek omdat elke kamer individueel is ingericht, deels met vintage meubels. Zo liggen er in de ‘jailhouse’-kamer gestreepte pyama’s klaar op een metalen bed en biedt de mausoleum-kamer een romantische ‘crypte der sensualiteit’. Voor wie dat te heftig is, zijn er zakelijker (maar wel individueel) ingerichte kamers in de vleugel ‘business post’. Liever geen kamer aan de drukke Hauptplatz? Aan de achterzijde zijn er 21 rustig gelegen, kleinere ‘post-box’-kamers met op elk van de drie verdiepingen een eigen thema: Heavy Metal, ‘goede oude tijd’ en de eco-gecertificeerde ‘Mystiek Waldviertel’-kamers.

Erlebnishotel Post op de drukke Hauptplatz

Onder de gezamenlijke noemer The Satisfactory heeft het hotel z’n eigen brouwerij (Gärage), koffiebranderij (s’Gröstl), indoor smooker (Parfumerie) en drie restaurants: Een pizzeria, het klassieke Zellot-restaurant en een live cooking Thaïs wok-restaurant. Alles loopt hier zonder duidelijke grens in elkaar over en als gast kun je – waar je ook zit – uit elk van de restaurants bestellen wat je wilt. Net als in het hotel lijkt geen enkel zitje op het andere, terwijl alles toch een harmonisch geheel vormt: Modern design naast vintage stoelen uit bioscopen of treinwagons, loungebanken en barkrukken. Hotel Post maakt z’n toevoeging ‘Erlebnis’ in alle opzichten waar. Geen wonder dat ook het terras direct naast de poort (Torbogen) over de weg op zomeravonden stampvol zit.

Satisfactory. Met de klok mee: Gärage, Parfumerie, Terras, Ontbijtruimte

Voor de zoete trek biedt Konditorei Lienbacher (Schillerstraße 10) de grootste (en volgens insiders lekkerste) keuze aan gebak. De binnentuin (het Gart´l) van Konditorei Moser (Jahnstraße 7a), een rustige, groene oase in het centrum, is ongetwijfeld de mooiste ambiance om van je taartje te genieten.

Binnentuin van Konditorei Moser

Een relatief nieuwe gastronomische hotspot is Juicy Lucy (Neuer Platz 1), eind 2019 opgericht door de ondernemende vriendinnen Lucy, Donatella en Molly. Het is café, ijssalon en restaurant in één, met op de kaart internationaal ‘soulfood’: van verse pasta’s en pizza’s, tot poke bowls en Flammkuchen uit de Elzas, alles klaargemaakt in de open keuken.

Juicy Lucy

Een omweg waard is het ook best ‘maffe’ hotel-restaurant Kleinsasserhof (kleinsass 3) van de familie Gasser, op een heuvel buiten de stad. De bont beschilderde buitengevel van de voormalige boerderij doet een beetje denken aan het werk van de Oostenrijkse kunstenaar Friedensreich Hundertwasser. In de bar en de Stuben hangt en staat overal kunst én kitsch: Hertengewei én stenen Boeddha-hoofd, foto’s van Elvis Presley én de paus, een astronautenpak naast een grote keramieken panter. Het geheel is een knusse en erg sfeervolle ‘villa curiosa’ waar je niet uitgekeken raakt. Nog belangrijker: Het eten – Karinthische specialiteiten naast hippe gerechten – is uitstekend. Er wordt gekookt met regionale producten, deels afkomstig van de kleine boerderij die de familie nog steeds runt.

Kleinsasserhof

De kleinsasserhof ligt 6 kilometer buiten het centrum van Spittal. Wie na het diner niet in de auto of taxi wil stappen, overnacht hier prima in een van de zestien boetiekkamers met elk een individuele inrichting. Ook hier veel kleur, kunst en kitsch, maar net als in het restaurant altijd smaakvol.

Shoppen

Geschirr & Geschenke

Als districtshoofdstad van de regio Millstätter See heeft Spittal an der Drau een gevarieerd winkelaanbod. Enkele tips: Geschirr und Geschenke (Neuer Platz 8) is een goed gesorteerde speciaalzaak voor serviesgoed, bestek en huishoudelijke artikelen. Chili Naturkostladen (Tiroler Straße 10) verkoopt onder andere biologische wijnen, bieren en olie en natuurlijke cosmetica. Bij levensmiddelhandel Obst und Gemüsewelt Brandner (Bahnhohfstraße 3) vind je naast verse producten ook veel Italiaanse specialiteiten, zoals pasta, pesto, olijven, olijfolie en een groot assortiment balsamico-azijnen. Oostenrijk heeft niet veel grote warenhuizen. Des te meer loont een bezoek aan de in 1873 opgerichte Grazer warenhuisketen Kastner & Öhler met ook een vestiging in Spittal (Tiroler Straße 20).

Chili NaturkostLaden

Twee keer per jaar (in de zomer) wordt er in Spittal Candlelight-Shopping georganiseerd. De winkelstraten zijn dan even autovrij, winkels blijven tot tien uur ’s avonds geopend, er is live muziek, een keramiek- en handwerkmarkt in het Stadtpark en een Schmankerl-Markt (lekkere hapjes dus) op de Rathausplatz, waar ook de wekelijke boerenmarkt (elke donderdagochtend) te vinden is.

Zien & Doen

Historische panden

Porcia Apotheek naast het Schüttpacher-huis

De belangrijkste historische panden van Spittal (met uitzondering van paleis Porcia) liggen verspreid door de stad en kunnen vaak helaas alleen van buiten bewonderd worden. Bezienswaardig zijn onder meer het imposante drie verdiepingen tellende stadspaleis Khevenhüller (Burgplatz 5), een renaissancegebouw met arcaden tegenover paleis Porcia. In het voormalige woonhuis van diplomatenfamilie Khevenhüller is nu het raadhuis van Spittal gevestigd. De Petzlbräu (Brückenstraße 6), met gevelversiering uit de late barok rond 1780, was vroeger de brouwerij van de familie Porcia en is tegenwoordig stadsarchief. Het Schüttpacher-huis (Hauptplatz 153), woonhuis van de voormalige gouverneur van het graafschap Christoph Schüttpacher (1586-1601) is typerend voor de 16e-eeuwse burgerhuizen in de stad.

Meer zien en horen over historisch Spittal? Bij het toerismebureau starten tussen van juli tot oktober elke donderdag om 10.00 uur cultuur-rondleidingen langs de belangrijkste historische bezienswaardigheden van de stad.

Drautal Perle

Drautalperle © Archiv Drautalperle

Geen goed weer? De water- en saunawereld Drautalperle (am Bahndamm 14), iets buiten het centrum van Spittal, heeft een groot overdekt zwembad en kinderbad, fittnessruimte en wellnessgedeelte met whirlpool, diverse sauna’s, rustruimtes en de mogelijkheid je te laten masseren. In het panoramarestaurant biedt de uitgebreide kaart voor elk wat wils.

Huisberg Goldeck: Zomer en winter

Speichersee am Goldeck

Wie de drukte van Spittal wil onvluchten, neemt de lift naar huisberg Goldeck (Schwaig 38 in Baldramsdorf). Aan de noordwestkant van de berg bevindt zich het kleine skigebied Goldeck met meerdere liften. In de zomer is Goldeck een wandelberg met weids uitzicht op Opper-Karinthië en de Flugberg. Je kunt er meerdere niet al te zware rondwandelingen maken. Populair bij families is een klim vanaf het bergstation op 1.780 meter naar de top op 2142 meter, over een breed bospad dat ook geschikt is voor kinderwagens. Bij het bergstation begint ook de eenvoudige Speichersee rondwandeling (1,05 km), langs het kunstmatig aangelegde bergmeer dat ’s winters als watertoevoer voor sneeuwkanonnen dient. In het bergrestaurant Seehütte, direct aan de Speichersee, wordt goed regionaal gekookt. Kijk hier voor alle zomer- en winteractiviteiten op de sportberg Goldeck.

Seehütte

De Goldeck wordt tussen mei en oktober ook ontsloten door de Goldeck Panoramastraat, die voert tot aan de parkeerplaats Seetal aan de voet van de top op 2000 meter.

Evenementen

In Spittal is altijd wel iets te doen. Veel culturele evenementen worden georganiseerd op de binnenplaats van paleis Porcia, zoals de jaarlijkse internationale korenwedstrijd en de komediespelen van het ensemble Porcia. Jaarlijks terugkerende evenementen zijn ook het internationale gitaarfestival Guitarena en de Street Food Market. Een overzicht van (culturele) evenementen vind je op spittal-drau.at/kultur of millstaettersee.com.
.