• Panoramablik op het Wipptal vanaf de Bergeralm

Wandelen

Het Wipptal en z’n idyllische zijdalen

Tekst: Emely Nobis / Beeld: Frits Roest

De zijdalen van het Wipptal zijn nog zo ongerept, dat je je in het Tirol van vijftig jaar geleden waant. Verkenning van de onverwacht romantische regio tussen Innsbruck en Brennerpas.

Ieder jaar passeren ontelbare vakantiegangers het Tiroolse Wipptal op weg naar de Brennerpas. Ze nemen de Brenner Autobahn of de naast deze autoweg gelegen Brennerstraße. Soms overnachten ze in een van de vele hotels in Matrei, Steinach of Gries am Brenner, om de volgende dag weer verder richting zuiden te rijden…

Blik in het Wippdal

Blik in het Wippdal © Tirol Werbung

Wie van die tussenstop juist het einddoel maakt, wacht een aangename verrassing. Het Wipptal zelf mag dan vanwege die drukke doorgangswegen niet meteen lokken, in de veelal in oost-west richting lopende zijdalen waan je je als op een ansichtkaart van het Tirol van vijftig jaar geleden: Imposante bergen, lieflijke heuvels, almweiden, romantische dorpjes en bovenal een nagenoeg ongerepte natuur. Zelfs de brug van de Brenner Autobahn, op hoge pilaren boven het Wipptal uitrijzend, voegt zich – als ze al zichtbaar is – als een sculpturaal element in de idylle. Het op de terugweg uit Italië met autopech gestrande echtpaar in ons hotel – dat tijdens dagenlang wachten op onderdelen ‘noodgedwongen’ de regio heeft verkend – vat het perfect samen: ‘Als we geweten hadden hoe mooi en rustig het hier is, waren we helemaal niet doorgereden naar Italië.’

Bergbeklimmersdorpen

Sankt Jodok am Brenner

Dat deze idylle tussen Innsbruck en Brenner behouden kon worden, heeft meerdere oorzaken. Al eeuwenlang voert een van de belangrijkste noord-zuidverbindingen door het Wipptal over de pas naar de Valle Isarco in Italië en verder naar zee. Na de aanleg van een spoorlijn duurde het niet lang voordat het drukke verkeer door het dal rolde. Toen dit werd verlegd naar de snelweg, vielen de vijf grootste zijdalen van het Wipptal (Navistal, Schmirntal, Valsertal, Obernbergtal en Gschnitztal) in een soort Doornroosje-slaap. Terwijl elders in Tirol het (massa)toerisme werd omarmd als belangrijke inkomstenbron, volgden zij een andere weg. Voor de inwoners was er werk genoeg in het nabije en goed bereikbare Innsbruck. Ze konden het zich permitteren ‘onder elkaar’ te blijven. Bovendien is het lawinegevaar in de dalen groot en kan er in veel ‘rode zones’ sowieso niet worden gebouwd.

Gschnitztal

Gschnitztal © Tourismusverband Wipptal

Een verdere wal tegen het massatoerisme werd opgeworpen toen St. Jodok, samen met het aangrenzende Schmirn- en Valsertal, in 2012 door de Oostenrijkse Alpenvereniging officieel werden erkend als bergbeklimmersdorp, in 2019 gevolgd door het Gschnitztal. Criteria om in het illustere gezelschap van Bergsteigerdörfer opgenomen te worden, zijn onder meer het ontbreken van grote vakantiecomplexen en skiliften, een harmonieus en authentiek dorpsaanzicht, duurzaam natuurbeheer en een kwalitatief hoogstaand toeristisch aanbod voor bergbeklimmers en -wandelaars. Zo kreeg het ‘zachte toerisme’ in de zijdalen een impuls. De inwoners begonnen te investeren in kleinschalige accommodaties en goede, regionale gastronomie. De rustzoekende toerist, die actief wil zijn in de natuur, weet de voorheen ‘verborgen’ dalen steeds vaker te vinden.

St. Jodok, Schmirn- en Valsertal

Schmirntal

Schmirntal

Voor wie zich niet meteen een berggeit voelt… In het Wipptal kun je naast pittige bergtochten juist ook veel relatief vlakke wandelingen maken. Bijvoorbeeld vanuit St. Jodok, vernoemd naar de heilige Judocus (Sint Joost). Het dorpje vormt de toegang tot zowel het Schmirn- als Valsertal. Voor een comfortabele wandeling rijden we van St. Jodok naar Alpengasthof Kasern aan het einde van het Schmirntal op 1.600 meter. Vanaf hier voert een breed, licht stijgend pad door de zogeheten Kasern Winkl tot aan het einde van het dal: Een prachtige wandeling tussen almweides en de bergreuzen van de Tuxer Alpen, zoals de Olperer met z’n markante, piramideachtige topstructuur en de Kleine Kasern als dalafsluiting.

Kasern Winkl

Kasern Winkl (in de loop van de ochtend trokken de wolken op)

Wie meer uitdaging zoekt,  kan op deze route een aftakking naar het Tuxerjoch (de overgang naar het Zillertal) nemen, een uiteindelijk steile klim waarbij 790 hoogtemeters worden overbrugd. Wij maken na anderhalf uur wandelen rechtsomkeer en lopen over hetzelfde pad terug. De grijze koe (Tiroler Grauvieh) die op de heenweg eenzaam in een wei lag te herkauwen, loopt nu de hele tijd als een gemoedelijke gids voor ons uit. Pas bij Alpengasthof Kasern (Kasern 43 in Innerschmirn) scheiden zich onze wegen. Zij voegt zich loeiend bij een groep soortgenoten; wij lunchen heerlijk met een aspic van gekookt rundvlees en Kaspressknödel van Gabriela Eller. Je proeft dat haar restaurant is aangesloten bij de Genussspechte Wipptal, een groep producenten en gastronomen die kwaliteit en regionaliteit hoog in het vaandel hebben staan.

Alpengasthof Kasern

Alpengasthof Kasern

’s Middags rijden we naar het Valsertal. Hier is de rondwandeling naar de Padauner Kogel een geliefd uitje. Instappen kan op twee punten. Vanuit het centrum van St. Jodok loop je eerst langs de Valser Bach tot aan de Larcherhof in het gehucht Padaun op 1556 meter. Wie die eerste hoogtemeters (en ongeveer een uur tijd) wil besparen, rijdt meteen naar de parkeerplaats vlak bij de Larcherhof. Vanaf dit hoogplateau voert een goed gemarkeerd pad door bossen en bergweiden naar de top van de Padauner Kogel op 2066 meter. Eenmaal boven kijk je weids uit over het Wipptal en het Obernbergtal, de Olperer en de nabijgelegen Schrammacher.

Berggasthof Steckholzer

Berggasthof Steckholzer

Dankzij de relatief korte klim en de gemakkelijke bereikbaarheid is de wandeling naar de Padauner Kogel ook bij gezinnen populair. Vlakbij het start- en eindpunt ligt Berggasthof Steckholzer (Padaun 19 in Vals) een goed adres voor een vakantie met kinderen. De rustieke boerderij, al in 1313 voor het eerst in documenten genoemd, heeft een grote kinderspeelplaats en een zonnig terras. Er wordt gekookt met zelfgemaakte producten van deze biologische boerderij (varkens, koeien, kalveren) of van boeren uit de omgeving. Restaurant en terras zijn ook toegankelijk voor gasten van buiten.

Klik hier voor meer informatie over Bergsteigerdorf St. Jodok-Schmirn-Vals en alle wandel- en klimmogelijkheden.

Extra tip: Bezienswaardig in de wijk Toldern in Schmirn is de ‘Obere Schnattermühle’, de enige overgebleven korenmolen van Noord-Tirol. Een houten loopbrug leidt van de Stockmühle naar een openbaar toegankelijke 1.000 m2 grote kruidentuin met meer dan honderd verschillende kruiden en informatieborden over hoe ze worden gebruikt.

Gschnitztal

Gschnitztal

Gschnitztal © TVB Wipptal

Het idyllische Gschnitztal, een westelijk bergdal van het Wipptal, ligt in de Stubaier Alpen. Bijna het hele grondgebied van dit bergbeklimmersdorp is beschermd natuurgebied. Door het naast elkaar voorkomen van kalksteen, kristallijn, primair gesteente en dolomiet heeft het een ongewoon grote botanische biodiversiteit. In het oosten wordt het Gschnitztal geflankeerd door zacht glooiende bergen, die naar het westen toe steeds hoger en ruiger worden.

Bedevaartskerkje St. Magdalena en fresco

Bedevaartskerkje St. Magdalena en fresco © Wikimedia Commons / Haneburger

Op 480 meter boven de dalbodem, tussen de dorpen Trins en Gschnitz, ligt het bedevaartskerkje St. Magdalena op een steile, rotsachtige helling. Het is alleen te voet (en sinds 2017 bovendien via een Klettersteig) bereikbaar en werkt misschien juist daarom als een magneet op wandelaars. Wij zetten de auto op de openbare parkeerplaats in Gschnitz, steken via een brug de Gschnitzbach over en volgen al snel een redelijk steil bospad (Weg 52) door de Geigerwald tot in het Martairtal. Na deze pittige klim bereiken we via een wat vlakker gedeelte in noordelijke richting na circa twee uur de romantisch gelegen witte kerkje met panoramablik op het Gschnitztal. De frescocyclus in het interieur dateert uit de 15e eeuw. Voor hongerige/dorstige wandelaars is er een ‘Jausenstation’. Afdalen kun je via dezelfde route of via de ‘Trinser Stationenweg’ tot ongeveer vijfhonderd meter na de Klettergarten. Daar buig je linksaf het dal in naar Gschnitz en volg je de loop van de Gschnitzbach tot aan het uitgangspunt.

Mühlendorf

Mühlendorf

’s Middags staat een cultuurwandeling op het programma. Het openluchtmuseum Mühlendorf, aan de voet van de Sandes-waterval, is een must-see in Gschnitz. Met hulp van historische modellen, traditionele handwerktechnieken en oud, gebruikt hout zijn hier onder meer oude graanmolens, smederijen, handwerkplaatsen, alpenhutten, wasmachines, broodbakovens en een kapel nagebouwd. Er zijn geregeld demonstraties oude ambachten, zoals het scheren van schapen of bakken van boerenbrood. In de almhut op het terrein kun je behalve drankjes ook kleine snacks kopen.
Aan de zuidkant van het dorp wandelen we naar een brug bij de Sandes-waterval. Vanaf een uitzichtplatform heb je niet alleen goed zicht op het hele ‘molendorp’. Het is ook dé plek voor foto’s of selfies met de wilde waterval op de achtergrond.

Het museum Mühlendorf in Gschnitz is van medio mei tot begin oktober geopend. Direct naast het molendorp kun je voor een uitvoeriger lunch terecht bij Gasthof Feuerstein.

Klik hier voor meer informatie over Bergsteigerdorf Gschnitz en alle wandel- en klimmogelijkheden.

Extra tipLeuk met kinderen: Een bezoek aan de Alpakahof van Renate Mader (Gschnitz 32/2 in Gschnitz). De boerderijwinkel verkoopt onder meer dekens, zeep, handschoenen, mutsen, sjaals, sokken van alpacawol. Renate is bovendien opgeleid als Tiroler bergwandelgids en organiseert wandelingen met alpaca’s door het Gschnitztal.

Alpakahof

Renate Mader en haar Alpaka’s

Padastertal

Terug naar de Brenner Autobahn en het plaatsje Steinach, het bekendste vakantiedorp in het Wipptal. Om het passagiers- en vrachtverkeer over de Brennerpas te beperken en de overlast voor omwonenden te verlichten, bouwen Italië en Oostenrijk sinds 2007 aan een 64 kilometer lange spoortunnel door de berg (de Brenner-basistunnel/BBT). Als deze tunnel tussen Innsbruck en Franzensfeste in Zuid-Tirol klaar is (op z’n vroegst in 2028) zal de reistijd voor passagiers zijn teruggebracht van 80 naar 25 minuten. Ook kunnen er dan meer, langere en zwaardere goederentreinen op het traject rijden.

Uitgerangeerde boorkop

Uitgerangeerde boorkop

Om meer over Europa’s grootste tunnelbouwproject te weten te komen, lopen we vanuit ons hotel Wilder Mann in Steinach (Brenner Straße 38) naar het museum Tunnelwelten. Voor de ingang staat een enorme boorkoppen (8 meter doorsnee, 146 ton) waarmee, voordat hij vanwege slijtage uit roulatie werd genomen, gemiddeld zo’n 40 meter per dag werd uitgeboord. Binnen leren we dat het onder andere van het gesteente afhangt of zo’n boorkop kan worden gebruikt om een weg door de bergen te banen of dat er ‘ouderwets’ springstof aan te pas moet komen. Het interactieve museum, met ook een demonstratietunnel, gaat in op alle aspecten die er bij dit gigantische infrastructuurproject komen kijken. Dat gebeurt zowel speels als technisch-inhoudelijk, zodat het voor iedereen van jong tot oud interessant is

Tunnelwelten

Brenner Basis Tunnel – Tunnelwelten © BBT SE

In het museum krijgen we te horen dat het materiaal dat vrijkomt bij het uitboren van de tunnel, vooral gesteente en aarde, wordt gedeponeerd in een van de kleinere zijdalen van het Wipptal: Het onbewoonde, 1,4 kilometer lange Padastertal ten zuiden van Steinach. Dat klinkt in eerste instantie dramatisch, maar is juist duurzaam. Niet alleen hoeft het ‘afvalmateriaal’ nu niet over grote afstanden te worden getransporteerd, het Padastertal zelf heeft er uiteindelijk ook baat bij. Door z’n diepe en smalle dalketel was het altijd ongeschikt voor landbouw. Als alle werkzaamheden zijn afgesloten, zal er ongeveer 7,5 miljoen kubieke meter aarde en gesteente zijn gedeponeerd, komt de dalbodem 80 meter hoger te liggen en kan er – ook omdat het dal op die hoogte minder smal is – alsnog Alpine landbouw plaatsvinden.

Padastertal

Padastertal

Voor wandelaars is er rondom het dal nu al een niet-alledaagse panoramaweg uitgezet. Terwijl je deze Rundwanderweg Padastertal volgt, kun je op de dalbodem de bouwwerkzaamheden en het vervoer van materialen gadeslaan. Informatieborden onderweg zorgen voor de nodige uitleg, bijvoorbeeld over de omleiding van de Padaster-beek tijdens de aanleg van de tunnel en over de geplande renaturalisatie. Op sommige delen is het pad voorzien van stalen trappen en uitkijkplatforms. Een 500 meter lange waterleidingtunnel wordt automatisch verlicht als je erdoorheen loopt. Bijna terug bij het uitgangspunt loont een kleine ‘omweg’ naar de moderne, driehoekige Wendelin-kapel, gebouwd ter vervanging van een 19e-eeuwse kapel die elders in het dal moest worden afgebroken. Het kerkje is opgetrokken uit natuurlijke materialen uit het projectgebied, naast hout ook leisteen uit de ondergrondse tunnel die het materiaal vanuit de Brenner Basistunnel naar de deponie in het dal voert.

Wendelin-kapel

Wendelin-kapel

BBT Tunnelwerelden: Alfons-Graber-Weg 1 in Steinach am Brenner, tunnelwelten.com
direct naast de parkeerplaats Bergeralm en het eigentijdse JUFA Hotel.

Het beginpunt van de rondwandeling Padastertal is de kleine Padastertal-parkeerplaats. De routebeschrijving en een beschrijving van de rondwandeling kun je hier downloaden.

Steinach am Brenner

Steinach am Brenner

Extra tipDirect naast het museum Tunnelwelten in Steinach am Brenner brengt de kabelbaan je naar ski- en recreatiegebied Bergeralm. In de winter kun je er onder andere skiën, snowboarden, sneeuwschoenwandelen en rodelen; in de zomer wandelen, fietsen en paragliden. Kinderen kunnen zich uitleven in de water- en avonturenwereld ‘Bärenbachl’. Direct naast het middelstation eet je uitstekend regionaal bij restaurant Bärentraum.

Overige Tips en adressen

Het Wipptal en z’n zijdalen liggen voor de Brennerpas en zijn zowel per auto, trein, bus en vliegtuig goed bereikbaar. Internationale treinstations zijn er zowel in Innsbruck als aan de Brennerpas. Vanaf deze treinstations en in het Wipptal zelf is reizen met het openbaar vervoer inbegrepen in de gastenkaart die je bij aanmelding in je accommotie krijgt. Meer informatie over het reizen naar en mobiliteit in het Wipptal: wipptal.at/anreise en wipptal.at/einfach-mobil

Algemene informatie over accommodaties, wandelroutes, bezienswaardigheden en evenementen bij het toerismebureau: Brennerstrasse 104 in Steinach am Brenner, wipptal.at

Een vakantie in het Wipptal is goed te combineren met een bezoek aan het 20 kilometer verderop gelegen Innsbruck. Lees hier wat je zoal kunt zien en doen in de hoofdstad van Tirol.

Slecht weer in het Wipptal? Grote kans dat aan de Italiaanse kant van de Brenner dan juist de zon schijnt. Vanuit Steinach am Brenner kun je bijvoorbeeld culturele daguitstapjes maken naar Brixen/Bressanone of Sterzing/Vipiteno in het Italiaanse gedeelte van het Wipptal in Zuid-Tirol. Meer informatie: wipptal.at/kultur

Kijk wat je allemaal in de omgeving kunt doen op onze wegwijzer.




Staller waterval
Wellness Resort Hotel Alpina
Het glooiende landschap van het Appelland
Seisenbergklamm © SalzburgerLand Tourismus
Lavanttal-Obstbäume © Lavanttaler Obst Lavanttaler Obst
Steinach am Brenner
Zell am Ziller
Tiroler Gröstl
Hintertux Gletcherskigebied
Das THERESA in de winterDas THERESA
Verdringing van de lariksen
Burcht Laudeck
Chrystal Cube
Marketentster met 'schnapsglaasjes'
Mountainbiketrail Mutters
Schnaps Museum
Stift Stams
Vesting NaudersTirol Werbung
Roman Wörter© FREN Media
Zugspitze Resort - AbenteuerpoolEva Trifft Fotografie
Bergvuur Ehrwald
Rattenberg© Oostenrijk Magazine
Carnuntum - Römer
Oostenrijk Magazine
Altfinstermünz
Achenseebahn
Schwarze Mander
Uitzicht op Nauders
© FREN Media, Emely Nobis
© Oostenrijk Magazine
Schloss Ambras
© TVB WILDER KAISER/ DANIEL REITER / PETER VON FELBERT
SOS Kinderdorpen